Bugün Kazak edebiyatının ve felsefesinin en önemli figürlerinden biri olan Abay Kunanbayev’i anlatmak istiyorum, 1845 yılında Kazakistan'ın Semey (Semipalatinsk) bölgesinde dünyaya gelen Abay, İyi bir eğitim almıştır hatta medrese öğrenimi sırasında Arapça, Farsça ve Rusça gibi birçok dili öğrenmiştir. Aydınlanma hareketine öncülük eden şair, eserleriyle hem Kazak halkının kültürel uyanışına katkıda bulunmuş hem de evrensel değerlere vurgu yapmıştır.
Hayatına ve eğitimine baktığımızda Abay’ın, Kazak geleneklerine uygun olarak önce yerel medresede temel dini eğitim aldığını görürüz. Babası Kunanbay'ın bölgedeki etkili konumu, Abay'ın erken yaşta önemli insanlarla ve fikirlerle tanışmasını sağladı. Bununla birlikte, Rus kültürüne ve edebiyatına olan ilgisi sayesinde Puşkin, Tolstoy ve Lermontov gibi büyük yazarların eserleriyle tanıştı. Bu eserleri Kazakçaya çevirerek Kazak halkının bu düşünce akımlarıyla buluşmasını sağladı. Abay'ın edebi eserleri, Kazak halkının sosyo-kültürel sorunlarına ışık tutmuştur. Şiirlerinde adalet, cehalet ve sosyal eşitsizlik gibi temalara değinmiştir. Onun düzyazı eserlerinden biri olan "Kara Sözler", Kazak halkının eğitimine yönelik felsefi düşüncelerini ve toplumsal eleştirilerini içermektedir. Bu eser, halk üzerinde büyük bir etki bırakmıştır.
Abay'ın en büyük başarılarından biri ise, Doğu ile Batı kültürleri arasında bir köprü oluşturmuş olmasıdır. Geleneksel Kazak değerlerini korurken aynı zamanda Batı'nın ilerici fikirlerini benimsemiş ve bu iki dünyanın uyumlu bir şekilde birleşmesini sağlamıştır.
Abay’ın felsefesine ve Kazak toplumuna katkılarını ele alırsak; halkın eğitimini ve aydınlanmasını temel bir hedef olarak belirlemiştir. Ona göre, toplumun kalkınması ancak bilgi ve eğitimle mümkün olabilirdi. Dini inançlar karşı eleştirel bir bakış getiren Abay, insanın akıl ve vicdan yoluyla gerçeği araması gerektiğine inanıyordu.
Abay Kunanbayev, günümüz Kazakistan tarihinde çok önemli bir yere sahiptir. Bugün Kazakistan’da onun adını taşıyan okullar, üniversiteler ve kültür merkezleri mevcuttur. Hatta 2020 yılı, Abay'ın doğumunun 175. yıldönümü nedeniyle UNESCO tarafından Abay Yılı olarak ilan edilmiştir. Eserleri birçok dile çevrilmiş ve dünyanın çeşitli yerlerinde ilgiyle okunmuştur.
Kazak edebiyatının öncülerinden biri olan Abay Kunanbayev, sadece kendi dönemine değil, bugün de Kazak halkına yol gösteren önemli bir fikir adamı olmuştur. Onun eserleri, evrensel değerleri ve insanı merkeze alan düşünceleriyle hala etkisini sürdürdüğünü görmekteyiz.
Abay’a göre akıl, irade ve kalp olan üç özelliği dengeleyen kişi, toplum içinde olgun ve saygın bir birey haline gelir. İnsan yalnızca bilgiyle değil, aynı zamanda karakter ve duygularıyla da üstünlük kazanır.
Yazıma onun önemli sözü ile bitirmek istiyorum.
"Ақыл, қайрат, жүректі бірдей ұста, сонда толық боласың елден бөлек."
Akıl, irade ve kalbi bir arada tut, o zaman toplumdan farklı, olgun bir insan olursun.
